We'll always have Paris

Een blog door Raymond van den Boogaard, journalist.

Showproces aan het Rokin

image

Ook na er een nachtje over geslapen te hebben, vind ik het nog schokkend. Het ontslag van Oscar Garschagen bij NRC Handelsblad heeft alle trekken van een showproces, uitgesmeerd over meerdere pagina’s krant en - in een stijl die herinnert aan de donkerste uren van stalinisme en maoïsme - eindigend in een klinkende zelfbeschuldiging van de beklaagde. 

China is een dictatoriaal geregeerd land, waar bovendien op het moment sprake is van een intimidatie-campagne tegen buitenlandse journalisten. Zoals dat gaat in dictaturen, worden vuile trucs daarbij niet geschuwd. In deze context komt een Chinese assistent van Garschagen, waarvan je op z'n minst mag aannemen dat deze contact onderhoudt met de geheime dienst, met een reeks beschuldigingen, erop gericht de goede naam van betrokkene te schaden. Grote voorzichtigheid lijkt dan geboden. Maar de krant gaat er mee aan de slag, als betrof het een zaakje in Appelscha. Dat leidt eerst tot een nogal ronkende verdediging van de correspondent, die in de kolommen van de krant allerlei beschuldigingen punt voor punt weerlegt. Doch enkele dagen later blijkt de wind 180 graden gedraaid: Garschagen heeft fouten gemaakt, en moet vertrekken.

Die opmerkelijke omslag is het resultaat, lezen wij, van nader onderzoek door een tweetal redacteuren. Hun 'procesvoering’ is heel merkwaardig. Hangende het onderzoek wordt Zhang aangemoedigd nog meer beschuldigingen te uiten. Van Garschagen wordt kennelijk verwacht dat hij punt voor punt zijn onschuld bewijst met materiële bewijsstukken als notities, interview-verslagen en video-opnamen. Wanneer hij dat niet kan, bijvoorbeeld omdat hij oude notitieblokjes na gebruik heeft weggegooid, wordt dat in het ‘onderzoeksverslag’ nuffig opgemerkt, als zou het nalaten van een 'paper trail’ tot de verantwoordelijkheden van een journalist behoren. 

Ik heb geteld hoeveel van de achttien punten uit de aanklacht van Zhang in het verslag een schuldigverklaring opleveren: negen. In de meeste gevallen zijn dat pekelzonden - zoals het bijeenvoegen van meerdere bronnen tot één, het opvoeren van schriftelijke uitlatingen als waren die uitgesproken, het opvoeren van een niet verantwoorde valse naam en het parafraseren van een uitlating. En natuurlijk de ontlening aan NPR. Niet mooi inderdaad, en zeker laakbaar, maar nu ook weer niet bepaald grote leugens die het hele beeld zouden veranderen. 

En er is iets fundamenteel mis met de manier waarop het proces tegen Garschagen gevoerd wordt. Aan de ene kant is er die schimmige assistent Zhang, die kennelijk langere tijd heeft opgelet of er nog iets was waarop zijn opdrachtgever gepakt zou kunnen worden. En aan de andere kant is er Garschagen, die moet proberen Zhangs aantijgingen te ontkrachten en daar af en toe zowaar nog in slaagt ook. Aan het eind van de procedure blijft er nog net voldoende materiaal over voor een veroordeling en een zelfbeschuldiging van de beklaagde. Welkom in de politiestaat. 

De verdere afhandeling van een en ander is bepaald wansmakelijk. Het is uiteraard het volste recht van een hoofdredacteur om geen vertrouwen meer te hebben in een correspondent of redacteur, om wat voor reden dan ook, en van hem af te willen. De hoofdredacteur is immers in laatste instantie verantwoordelijk voor de inhoud van de krant. De talrijke fouten die op elke krant ter wereld dagelijks gemaakt worden, belanden dus op zijn bordje. De afhandeling daarvan is een arbeidsrechtelijke zaak. 

Maar zo wordt de affaire in de kolommen van de krant niet behandeld. De lezer krijgt een soort openbaar showproces opgediend, dat in deze context onwillekeurig reminiscenties wekt aan de Culturele Revolutie onder Mao - vooral door dat slotwoord van de beklaagde dat het hem spijt dat ie het vertrouwen van de lezer en de goede naam van de NRC heeft beschaamd. Heeft Garschagen wellicht ook met een bord om zijn nek over de redactie aan het Rokin in Amsterdam moeten lopen, waarop zijn fouten stonden? Opdat de hoofdredacteur en de rest van de redactie de handen in onschuld konden wassen?

Op onsmakelijke wijze worden in de krant ook nog elementen uit Garschagens personeelsdossier onthuld, die de lezer - naar mijn smaak - geen flikker aangaan: zijn aanstaand pensioen, de mentale slijtage na zoveel jaar werken in de dictatuur onder deels vijandige omstandigheden, de gemoedstoestand van de correspondent kortom. En dat allemaal niet in de vorm van een korte mededeling, maar in duizenden woorden kopij, onder een kop die de indruk wekt dat het hier nieuws van algemeen belang betreft.

Dit had, beleefd gezegd, niet zo gemoeten. Niet alleen vanwege de relatieve lichtheid van de feiten, maar al helemaal niet in deze context: een journalist die zich al jarenlang, en met ere, staande houdt in een politiestaat en daar het ene mooie verhaal na het andere schrijft, wordt op aanwijzing van een schimmige figuur de maat genomen en in het schandblok gezet door journalisten, die elke avond veilig teruggaan naar de Hollandse haard.

Ex-FBI-directeur Comey werd in een hoorzitting van de Amerikaanse Senaat gevraagd naar zijn reactie als iemand zei dat Trump mede door zijn toedoen had gewonnen. Zijn antwoord was: it makes me mildly nauseous. Ten aanzien van het ontslag van Garschagen bij de NRC maak ik die reactie graag tot de mijne. 

Afbeelding: Straatwerkers op het Rokin. Hendrik Breitner, ca. 1895. 

  1. marjonvanroyen-blog reblogged this from rcvandenboogaard and added:
    Helemaal met je eens Raimond. Goed dat je het opschrijft. Weet je nog wat er met mij is gebeurd? Werd ook met een...
  2. rcvandenboogaard posted this